این اصطلاح در طی جنگ سرد به همهٔ کشورهایی که از لحاظ جغرافیایی در اروپای شرقی واقع بودند اطلاق می‌شد.
بلوک شرق شامل کشورهای بلغارستان، رومانی، مجارستان، آلمان شرقی، لهستان، آلبانی، چکسلواکی و آتحاد جماهیر شوروی بود که همهٔ این کشورها عضو پیمان ورشو بودند.
بعدها که در کوبا انقلابی رخ داد و رهبران جدید آن خود را «کمونیست» خواندند و تا حدودی به شوروی وابسته بودند، این کشور نیز، علیرغم این‌که در غرب واقع بود، به طور غیررسمی عضو بلوک شرق شمرده می‌شد.
کوبا هرگز به عضویت پیمان ورشو درنیامد و به همین علت، به طور رسمی عضو بلوک شرق نبود.
بلوک شرق به عنوان نامی برای پیمان ورشو (اتحاد نظامی به رهبری شوروی) یا کومکن (یک سازمان اقتصادی بین‌المللی از کشورهای کمونیست) بکار می‌رود.
متحدین شوروی خارج از اروپای شرقی، همچون مغولستان، کوبا، ویتنام و کره شمالی بعضی اوقات جزو اصطلاح بلوک شرق نیز محسوب می‌شوند.
جمهوری سوسیالیستی فدرال یوگسلاوی هرگز بخشی از بلوک شرق یا پیمان ورشو نبوده‌است. اما یک کشور کمونیست بوده که رهبر آن مارشال تیتو، در طی تلاش‌های خود به عنوان رهبر یک مقاومت پارتیزانی طی جنگ جهانی دوم، در آن به قدرت رسید.
مجارستان در سال ۱۹۵۶ پس از آن که حکومت طرفدار شوروی خود را برانداخت، توسط ارتش شوروی مورد حمله قرار گرفت و آن را با رژیمی جایگزین ساخت که در پی یک مسیر کمونیستی دموکراتیک‌تر مستقل از مسکو بود.
اواخر دهه ۱۹۸۰، اتحاد شوروی ضعیف شد و به مداخله در امور داخلی کشورهای بلوک شرق خاتمه داد. منسوخ کردن اصل برژنف از سوی میخائیل گورباچف اثرات شدیدی بر اروپای مرکزی و شرقی طی این دوره گذاشت.
بلوک شرق با فروپاشی رژیم‌های طرفدار شوروی در سال ۱۹۸۹ در اروپای شرقی به پایان رسید.
